چگونه تولید مثل درگله گاوشیری  رابالاببریم؟

اهمیت تولید مثل درگاو شیری برای فعالین این بخش تولیدی واضح وروشن می باشد،هر فعالیت پرورشی دارای یک هدف مهم و نهایی ،و آن هم تولید مثل وتکثیر تعداد است، واین مهم در همه حوزه های تولیدی اعم از کشاورزی ،دامپروری ،صنعت وحتی حوزه بخش خدمات نیز مد نظر فعالین مربوطه می باشد ، چه در غیر اینصورت ،آن فعالیت بعد ازمدتی محکوم به فنا ونابودی خواهد بود.
فعالیت تولیدی پرورش گاوشیری نیز ،از این اصل پیروی می کند واهتمام اصلی هر فعال پرورش گاوشیری باید ،بر تولید مثل گله قرار گیرد، تا در دراز مدت بتواند به موفقیت اقتصادی دست پیدا کند.

-راهکارهای افزایش تولید مثل درگاو شیری

1- دقت در انتخاب هنگام خریدگاو

ژن بهتری را انتخاب کنیم ،هر دامدار گاو شیری برای موفقیت در کار باید ابتدا توجه خاصی به انتخاب نژادمناسب برای پرورش داشته باشد به این معنی که در هر سطح و با هرتعدادی که در نظر دارد کار را شروع کند ،درخرید اولیه دام  با مشورت  اهل فن وکارشناسان ،دامی را انتخاب و خریداری نماید که از پتانسیل های لازم ژنتیکی برخوردارباشد ودرزمان خرید ،فقط قیمت را درنظرنگیرید.امروزه نقش برتری ژنتیکی گاوها نسبت به یک دیگر از گله ای به گله دیگر بر کسی پوشیده نیست.
باوجود اینکه ثبت مشخصات گله های گاوشیری سالهای متمادی در کشور انجام گرفته است ،اغلب قریب به اتفاق گله ها در کشور  تحت پوشش ثبت مشخصات ورکورد شیرمیباشند وازاین بابت اطلاعات لازم مربوط به گله های گاوشیری موجود می باشد ،که کار انتخاب را برای خریداران سهل تر می نماید.وجودکارشناسان با تجربه ومشورت با آنها در هنگام خرید، کمک بزرگی در انتخاب اولیه وخریددام ،برای کسانی است که در صدد ورود به عرصه پرورش گاوشیری وفعالیت تولید شیر هستند .

2-نقش جایگاه در راندمان گاوشیری

می دانیم که استعداد وپتانسیل هر موجود زنده ،زمانی به ظهور وخودنمایی می رسد که زمینه های بروز آن فراهم شده باشد به همین دلیل جایگاه یا اصطبل ویا بهاربند نگهداری استاندارد نقش بسیار مهمی را برای  تولید مثل درگاو شیری ایفا می کند .به همین لحاظ موارد ذیل در احداث جایگاههای نگهداری گاو باید مد نظر قرار بگیرند :
-جایگاه از نور طبیعی آفتاب بطور کامل بهره مند باشدودر زمان ساخت این عامل مهم باید مد نظر قرار گیرد .
-تعداد دام نگهداری شده در هر جایگاه متناسب با اندازه ومساحت آن انتخاب شود واصطلاحا تراکم دام در جایگاه بالانباشد.
-کف جایگاه باید به روش، و از مصالحی ساخته شود که حیوان براحتی برروی آن قادر به حرکت بوده ، ناهمواری نداشته ولغزنده نباشد ،وحرکت بر روی آن باعث صدمه به اندام حرکتی وسم ها نشود .چون همانطور که می دانید یک گاو بالغ از وزن بالایی(برای نژاد هلشتاین در حدود650تا700 کیلوگرم ) برخوردار است واین وزن زیاد حیوان را سم ها تحمل می کنند .
-رطوبت جایگاه نیز نباید زیاد باشد ،زیرا رطوبت زیاد هم به سم ها صدمه وارد کرده وباعث لنگش وبیماری سم ها شده ودر نهایت روی باروری حیوان تاثیر گذار خواهد بود.
-دیوار ،ستونها،ونرده های جدا کننده جایگاها، باید به گونه ای ساخته شوند که ،موجب بروز صدمات فیزیکی به حیوان وسقط های ناشی از این صدمات نشوندکه این امر سبب کاهش تولید مثل درگاو شیری خواهد شد.
-بستر استراحت حیوان باید دارای ضخامت لازم بوده وکاملا خشک باشد .رطوبت زیاد بستر عوارض خطرناکی در ابتلای حیوان به بیماریهای اندام حرکتی و ورم پستان و نهایتا کاهش باروری خواهد داشت.
-جایگاه از تهویه مناسب طبیعی برخوردار باشدولی نباید در معرض کوران باد باشد.تهویه عامل بسیار حیاتی برای گاوها ست .مخصوصا در فصول گرم سال چون فیزیولوژی بدن گاو ، به گونه ای است که سیستم دفاعی تعریق برای کاهش دما ی بدن را ندارد والزاما باید عمل خنک شدن با تهویه وجابجایی هواوتنفس تندتر، صورت پذیرد تا بتواند در گرما بدنش راخنک نماید.
در فصل گرما باید تدابیر لازم برای جلوگیری از استرس گرمایی که اثر بسیار مخربی بر تولید مثل درگاوشیری وتولید شیر حیوان می گذارد ،اندیشیده شود.مثلا فن های بزرگی برای جایگاه حیوان همرا ه با نازل های اسپری آب رابکار گرفت تا بتوانند، در گرما از بروز استرس های گرمایی وتاثیر آن بر راندمان تولید حیوان ،جلوگیری نمایند.

 

-سالن شیردوشی متناسب با اندازه گله باشدو گاوها برای شیردوشی مجبور به انتظار طولانی مدت نباشند.انتظار بیش از حد حیوان در محوطه انتظار سالن شیردوشی نیز تاثیر نامطلوبی بر تولیدشیر وتولید مثل درگاو شیری وباروری خواهد داشت.

 

3-رعایت بهداشت جایگاه

جمع آوری مرتب فضولات از محوطه وبستروخشک وتمیز بودن مسیرهای رفت وآمد وبهاربندها وبستر استراحت حیوان تاثیر بسیار بالایی در راندمان تولید شیر وتولید مثل درگاو شیری  خواهد داشت .درسالن های فری استال بستر استراحت از مواد مناسب وبهداشتی تهیه شودودر سالنهای سنتی نیز به همین ترتیب ،بستر همیشه خشک ومناسب استراحت دام باشد.

4-تغذیه

یکی از عوامل بسیار موثر در تولید مثل ،تغذیه است.درطول دوره شیردهی بالانس جیره از نظر تامین فیبر وانرژی وموادمعدنی وویتامینها بسیار حیاتی است وتاثیر بسزایی در سلامت رحم وفحلی آشکار ومنظم حیوان و تولید مثل درگاو شیری خواهد داشت .
گاو شیری مانند یک ورزشکار حرفه ای نیاز به تغذیه صحیح متناسب با تولید شیر روزانه خود دارد،باید مجموعه ای از مواد مورد نیاز در جیره دام به نحوی تامین گردد که نه تنها لطمه ای به میزان تولید وارد نشود،بلکه در حین تولید با حداکثر ظرفیت ،سلامتی وشادابی حیوان حفظ شده وحیوان برای باروری وتولید مثل هم با مشکلی مواجه نباشد.

5-رعایت بهداشت رحم

بعد از هربار زایش باید تحت نظر دامپزشک مجرب واز همان هفته اول بعد از زایمان دستگاه تولید مثل درگاو شیری تحت مراقبت قرار گرفته وبطور منظم مورد معاینه قرار گیرد و رصد شود.هرچه این مراقبت ومواظبت بهتر وکامل تر صورت گیرد ،بازگشت مجددحیوان به چرخه تولید مثل، سریع تر انجام می شود،چه بسا که دراثرسهل انگاری وعدم مراقبت لازم ،ممکن است هیچوقت ،حیوان به چرخه تولید مثل باز نگشته ونهایتا موجب حذف ازگله شود.
تمامی علایم حیاتی وعلی الخصوص دمای بدن حیوان در دو هفته بعد از زایمان باید کنترل وتحت نظر باشد تا از هرگونه عفونت رحمی جلوگیری بموقع بعمل آمده ودر صورت لزوم تحت مداوای لازم قرار گیرد.

6-اهمیت پرورش گوساله ماده

هرگله گاوشیری را گوساله های ماده ای که درگله متولد می شوند حمایت نموده ،وپشتیبانی می نمایند.همانطور که می دانید هرساله درصدی از دام مولد گله ،بدلایل مختلف ازچرخه تولید گله حذف می شوند که بسته به مدیریت گله این درصد متفاوت خواهد بود.گوساله های ماده تولیدی گله علاوه بر تامین کسری تعداد دام مولد ناشی از خذف، منبع تولید گله درزمینه تلیسه آبستن هستند ،که پرورش صحیح آنها تا زمان تلقیح اصطلاحا پای کل ،می تواند کمک بزرگی درزمینه تامین تلیسه وتولید مثل درگاو شیری باشد.

7-اهمیت پرورش تلیسه ها

بعداز مرحله پرورش گوساله های ماده گله ،مرحله تلقیح وپرورش آنها بعداز تلقیح تا اولین زایش  فرا می رسد.این مرحله از آن جهت اهمیت دارد که در پایان این مرحله وبعد اززایمان ،این تلیسه ها جایگزین دامهای مولد گله خواهند شد،پس باید بتوانند نقش موثری را به عنوان دام مولد از نظر تولید شیر وتولید مثل وتکثیر گله ،ایفا نمایند.

8-تلقیح بموقع

باتوجه به هزینه های سنگین خوراک ودیگر هزینه های مترتب بر امر نگهداری وپرورش گوساله های ماده ،رعایت سن تلقیح مناسب تلیسه ها،می تواند عامل بسیار مهمی در مدیریت ودرآمدناشی از تولید مثل درگاو شیری ،باشد ،

 

 هر چه مدیریت گله ،دردوره پرورش گوساله های ماده ،دقت بیشتری به عمل آورد ،سن تلقیح تلیسه های گله را پایین آورده وآنها در سن پایین تری به قدو وزن مناسب برای تلقیح خواهند رسید،واین موفقیت بزرگی برای افزایش راندمان تولید مثل درگاو شیری خواهدبود.

9-استفاده از ژن مرغوب

درتلقیح تلیسه ها باید به این اصل مهم توجه نمود که: اصلاح نژاد وبهبود بخشی ژنتیک گله یک فرایند زمانبراست ،ولی اگرانتخاب اسپرم تلیسه هابا استفاده ازمشاوره کارشناسان فن صورت گیردو از اسپرم های با شاخص های تولید ،و تیپ بالاتری نسبت به تلیسه های گله ،مورد استفاده قرار گیرد،نتیجه حاصل طی چند نسل، ازنظرارتقاع ژنتیک گله وتولید مثل درگاو شیری ،چشم گیر خواهد بود.

10-همزمانی تلقیح تلیسه ها

همزمانی تلقیح تلیسه ها در گله های بزرگ اهمیت بیشتری داشته و اثرات چشمگیرتری در بهبود بخشی تولیدات گله خواهد داشت ودر مسیرسیاستهای مدیریت در برنامه ریزی  رشد تولیدات گله ،اهمیت پیدا می کند.

برای همزمانی تلقیح تلیسه ها ازهورمونهای محرک فحلی (پروستاگلاندین pg)برای دسته های تلیسه های آماده تلقیح تحت نظر دامپزشک گله استفاده میکنند.ودسته های فحل شده را بطور همزمان تلقیح می کنند.

11-رعایت میزان رشد تلیسه ها در اولین تلقیح

تلیسه در هنگام تلقیح باید از رشد مناسبی برخوردارباشد،برای این منظور از منحنی های قد ووزن استاندارد موجود برای هر نژاد استفاده می شود،وبا دقت در جداول و منحنی های  مربوطه واندازه گیری قدو وزن تلیسه ها ،بهترین زمان تلقیح تلیسه های یک گله بدست می آید.

12-رعایت نکات لازم در موقع تلقیح تلیسه ها

یکی از موارد مهم در تلقیح تلیسه ها ،انتخاب اسپرم هایی است که راحت زایی داشته باشند،ودر اولین زایمان باعث بروز سخت زایی ناشی از بزرگ بودن جنین نشوند،چه بسا که سخت زایی در تلیسه ها اگر باعث حذف حیوان در اولین زایش نشوند،عوارض ناگوار بعدی در تولید مثل حیوان به جای خواهند گذاشت .برای تلقیح باید از ابزار و لوازم مناسب کار نظیر غلاف تلقیح آلفا که نسبت به غلافهای دیگر اثر چشم گیری در بهبود راندمان تلقیح خواهد داشت وهمچنین دستکش مامایی گاو هم،مناسب وبا کیفیت ،ولوازم دیگر مورد استفاده نیز،باید با کیفیت بوده وتکنیسین تلقیح کار نیز ازتجربه کافی برای این کار برخوردار باشد.

 

جمع بندی

یکی از ارکان اصلی ومهم در مدیریت گله گاوشیری، همانا تولید مثل درگاو شیری می باشد،اگر گله ازنظر تولید شیر درعالی ترین سطح ممکن باشد ،ولی در زمینه تولید مثل وجایگزینی موفق نباشد ،محکوم به شکست ونابودی است ،پس دامدارگاو شیری زمانی در کارخود موفق خواهد بود که درامر تولید مثل گله موفق عمل نماید.